Fundusze Europejskie stały się już naturalnym elementem polskiej rzeczywistości. Od lat stanowią jedno ze źródeł finansowania przemian, jakie zachodzą w naszym kraju. Wspierają rozwój ekonomiczny, infrastrukturalny i społeczny. Trwają prace nad uruchomieniem kolejnej ich puli. Oto, na co będą mogli liczyć przedsiębiorcy.
Środki UE są przyznawane w perspektywach finansowych – zazwyczaj siedmioletnich. Obecnie jesteśmy w momencie, kiedy są realizowane ostatnie projekty współfinansowane z funduszy na lata 2014–2020. Ich finalizacja będzie trwać do 2023 r. Jednocześnie stoimy u progu nowej perspektywy – na lata 2021–2027. Planowany łączny budżet dla Polski to ok. 76 mld euro!
Przemyślana kontynuacja
Prace nad sposobem inwestowania nowych unijnych środków są już bardzo zaawansowane. Nowe plany opierają się w dużej mierze na dotychczasowych doświadczeniach, analizach efektywności obecnych projektów i przyszłych potrzeb. Jednak punktem wyjścia zasadniczo wpływającym na ich kształt, są priorytety unijne, które Komisja Europejska określa dla unijnej polityki spójności.
Na lata 2021–2027 zostało wyznaczonych sześć celów polityki spójności UE:
1.bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa;
2.bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa;
3.lepiej połączona Europa;
4.Europa o silniejszym wymiarze społecznym;
5.Europa bliżej obywateli;
6.łagodzenie skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu.
Podstawowym dokumentem określającym sposoby realizacji tych celów przez Polskę jest dokument Umowa Partnerstwa. Instrumentami wdrażania zawartych w niej postanowień są programy krajowe (z których zostanie rozdysponowane ok. 57 proc. funduszy), a także regionalne i programy Interreg. Cały proces prac nad tymi dokumentami po stronie polskiej koordynuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
Programy krajowe będą kontynuacją tych, z których korzystamy obecnie. W ślad za nowymi założeniami zmienią się jednak ich nazwy i tak w najbliższej przyszłości będziemy korzystać z programów:
- Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS),
- Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG),
- Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS),
- Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy (FERC),
- Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW),
- Fundusze Europejskie Pomoc Żywnościowa (FEPŻ)
- Fundusze Europejskie dla Rybactwa (FER)
- programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT)
Fundusze Europejskie dla Sprawiedliwej Transformacji (pomoc w transformacji dla regionów górniczych: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, łódzkiego i lubelskiego).
Prace nad programami jeszcze trwają, warto jednak już teraz się z nimi zapoznać, aby zorientować się w możliwościach uzyskania wsparcia. Pierwsze nabory wniosków o dotacje w konkursach z nowego budżetu mają wystartować w połowie 2022 r.
Na badania, rozwój i innowacje
Przedsiębiorców z pewnością najbardziej zainteresuje program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), następca programu Inteligentny Rozwój 2014–2020 (POIR). Planowany budżet programu to ok. 7,9 mld euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
FENG stawia za cel zwiększenie potencjału w zakresie B+R+I (badania, rozwój, innowacje). Wsparcie otrzymają projekty związane z badaniami przemysłowymi i pracami rozwojowymi, wdrażaniem wyników prac badawczo-rozwojowych oraz ich promocją na rynkach międzynarodowych, cyfryzacją, zazielenianiem działalności przedsiębiorstw, a także dotyczące transferu technologii oraz rozwoju ekosystemu innowacji. Nowością jest to, że będzie można się ubiegać o dofinansowanie na projekty mające komponent związany z podnoszeniem kompetencji pracowników i kadry zarządzającej, w szczególności w obszarze B+R+I, co pozwoli firmom na wzrost konkurencyjności.
Część środków z FENG zostanie przeznaczona na projekty przedsiębiorstw zaangażowanych w dążenie do Europejskiego Zielonego Ładu, czyli strategii rozwoju, która ma przekształcić Unię Europejską w obszar neutralny klimatycznie. Na dofinansowanie mogą również liczyć inwestycje w automatyzację oraz robotyzację przybliżające przedsiębiorstwa do osiągnięcia założeń Przemysłu 4.0.
– Oferta w FENG jest kompleksowa. To odpowiedź na potrzeby polskiej gospodarki, która ma się stać bardziej konkurencyjna i trwale wzrastać – mówi Jacek Żalek, wiceminister funduszy i polityki regionalnej.
Rozwój bardzo często wiąże się dziś z koniecznością współpracy między różnymi środowiskami, branżami i technologiami. Transfer informacji, rozwiązań, innowacji między instytucjami badawczymi a biznesem jest jednym z podstawowych warunków postępu. Środki z programu FENG zostaną przeznaczone na dalszą rozbudowę środowiska przyjaznego innowacjom. Poprzez dofinansowanie instytucji otoczenia biznesu zapewnią wsparcie projektów od pomysłu do komercjalizacji.
Przedsiębiorców, którzy chcieliby wprowadzić innowacje w swojej firmie, a nie wiedzą, jak to zrobić, z pewnością ucieszy wiadomość o kontynuacji darmowych usług STEP (Sprawdzimy Twój Eksperymentalny Pomysł) i Innovation Coach, a także o zupełnie nowej usłudze Innopoint, dzięki której przedsiębiorca dostanie zindywidualizowaną informację o możliwych źródłach finansowania projektu z FENG. STEP i Innovation Coach to nadal zindywidualizowane wsparcie ekspertów dla tych przedsiębiorców, którzy dopiero rozpoczynają działalność w obszarze B+R+I.
Województwa Polski Wschodniej
Przedsiębiorcy, którzy mają zarejestrowaną działalność gospodarczą w jednym z województw Polski Wschodniej (lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie i część mazowieckiego) będą mogli skorzystać z pomocy z programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej . Jest to kontynuacja programów znanych z poprzednich dwóch perspektyw finansowych UE, z tą różnicą, że teraz została do niego włączona część Mazowsza (region statystyczny mazowiecki regionalny, czyli bez Warszawy i dziewięciu otaczających ją powiatów). Głównym celem programu będzie dalsze kreowanie warunków sprzyjających konkurencyjności gospodarki oraz podwyższanie jakości życia w Polsce Wschodniej.
– W programie przewidziano wsparcie na przedsiębiorczość dla osób, które w oparciu o innowacyjny pomysł chcą założyć i prowadzić swoją firmę. A dla tych, którzy już firmę mają, na wykorzystanie procesów wzorniczych w MŚP, automatyzację i robotyzację MŚP – wymienia Jacek Żalek. – Będą też pożyczki dla MŚP na inwestycje w turystykę, pieniądze na transformację modeli biznesowych w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, adaptację miast do zmian klimatu czy bioróżnorodność rozumianą jako rozbudowę bazy edukacyjnej w celu prowadzenia edukacji ekologicznej w parkach narodowych w makroregionie, inwestycje ukierunkowane na zmniejszanie negatywnej presji na ekosystemy i właściwe ukierunkowanie ruchu turystycznego – mówi przedstawiciel MFiPR.
Planowana jest także kontynuacja cieszących się dużą popularnością Platform Startowych, których zadaniem jest wspieranie i rozwój start-upów w Polsce Wschodniej. Zgłaszając się do nich, początkujący przedsiębiorcy mogą liczyć na kompleksową pomoc i pełne wsparcie doświadczonych ekspertów.
Poziom regionalny
Aż 40 proc. środków (czyli ponad 34 mld euro) zostanie rozdystrybuowane poprzez programy regionalne (RPO). Podobnie jak dotychczas każde województwo opracuje dla siebie własny program, z którego będą rozdzielane fundusze. Cele programów regionalnych pokrywają się z celami całej Umowy Partnerstwa, są jednak bardziej dostosowane do warunków lokalnych. Dla przedsiębiorców programy regionalne będą stanowić kolejne źródło wsparcia, niezależne od programów krajowych. Do tej pory mogły na nie liczyć projekty nieco mniejsze, konkurencyjne i innowacyjne przede wszystkim na poziomie wojewódzkim. Podobnie będzie również w najbliższej przyszłości.
Dostępność priorytetem
Każdy z programów ma własne, przypisane swojej specyfice, cele. Jednocześnie jednak stawia swoim beneficjentom dodatkowe wymagania, dotyczące np. równoważonego rozwoju, równości szans i niedyskryminacji oraz równości płci. W latach 2021–2027 jeszcze większy nacisk będzie kładziony na realizację projektów w zgodzie z zasadą dostępności. Oznacza to dostosowywanie otaczającej nas przestrzeni publicznej, treści i materiałów elektronicznych, produktów i usług, tak aby wszystkie osoby, niezależnie od zdolności poznawczych i ruchowych mogły z nich korzystać w równym stopniu. Choć wiele się w tej kwestii zmieniło, nadal mamy tu jeszcze sporo do zrobienia.
Warto podkreślić, że Fundusze Europejskie zawsze wspierały walkę z barierami i dyskryminacją. Wraz z nadchodzącą perspektywą finansową 2021–2027 będzie ona kontynuowana, a głównym programem, z którego będą finansowane konkretne projekty w tym obszarze, będzie FERS. Jedna jego część – Równe szanse dla wszystkich – będzie poświęcona w całości dostępności. Wsparcie będzie skoncentrowane na wypracowaniu i wdrożeniu rozwiązań wpływających na poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. W innych częściach programu są przewidziane z kolei pożyczki dla przedsiębiorców na poprawę dostępności produktów i usług.
Więcej na temat programów i nowej perspektywy finansowej 2021–2027 znajdziesz, klikając „Czytaj więcej”
Projekt współfinansowany ze środków Funduszu Spójności Unii Europejskiej i budżetu państwa.
Autor: Jan Bugdalski